Woord van het Jaar - Historie
Woord van het Jaar 2007
1
Bokitoproof
bestand tegen (de gevolgen van) vernielzuchtig gedrag (van dieren) en vandalisme (van mensen)
2
comadrinken
in korte tijd zo veel drinken, dat men in coma raakt, m.n. als trend onder jongeren
3
klimaatneutraal
geen effect op het klimaat hebbend, m.n. doordat het aantal broeikasgassen dat wordt uitgestoten bij een bep. activiteit, wordt gecompenseerd, bv. door het planten van bomen
Woord van het Jaar 2008
1
swaffelen
(van mannen) het geslachtsdeel laten slingeren en moedwillig tegen een object aantikken, o.a. met het oogmerk hierdoor een ander of zichzelf op te winden
2
wiiën
gamen met een Wii-spelcomputer
3
bankendomino
reeks faillissementen van onderling verweven financiële instellingen die stuk voor stuk insolvabel worden
Woord van het Jaar 2009
1
ontvrienden
virtuele vrienden dumpen door deze te schrappen uit vriendenlijstjes op vriendensites
2
Mexicaanse griep
varkensgriepvariant die in 2009 in Mexico de kop opstak en zich verspreidde over de rest van de wereld
3
hypotheekleed
sociaaleconomische ellende die het gevolg is van de onmogelijkheid de rente (en aflossing) voor een hypotheek te voldoen
Woord van het Jaar 2010
1
tentsletje
meisje dat bv. op een festivalweide met verschillende mannen seksuele betrekkingen in haar tentje heeft
2
pedopriester
pedofiele priester, m.n. priester die zich schuldig heeft gemaakt aan seksuele betrekkingen met kinderen
3
ontdopen
zich laten ontdopen: zich uit het doopregister laten schrappen
jongerentaal
1
tentsletje
meisje dat bv. op een festivalweide met verschillende mannen seksuele betrekkingen in haar tentje heeft
2
kakaboulet
fantasiewoord ter uitdrukking van een bep. emotie, bv. verrassing of verbijstering
3
ruttentutten
ergens invloed op uitoefenen, ergens iets over te zeggen hebben
lifestyle
1
ontdopen
zich laten ontdopen: zich uit het doopregister laten schrappen
2
cougar
vrouw van gevorderde leeftijd die (seksuele) relaties aanknoopt met jongere mannen
3
ipadden
werken op, internetten met, lezen met behulp van een ipad
sport & amusement
1
sportelen
recreatief sport beoefenen door vijftigplussers, bedoeld om fit te blijven en sociale contacten te onderhouden
2
nillies
benaming voor het eerste decennium van de 21e eeuw, vooral als cultuurperiode in de populaire muziek
3
octopusvoorspelling
voorspelling door een octopus met betrekking tot de uitkomst van een sportwedstrijd e.d.
economie
1
zakgeldfederalisme
federale staatsstructuur waarin de deelstaten van de centrale overheid een budget krijgen dat ze kunnen besteden zonder verantwoording af te leggen
2
knoflookcrisis
economische crisis die veroorzaakt is door de schuldencrisis in de zogeheten knoflooklanden, d.w.z. de zuidelijke landen in de eurozone
3
staatsschuldcrisis
economische crisis die veroorzaakt is doordat een of meer landen hun staatsschuld niet kunnen aflossen of (her)financieren
politiek
1
tsunamiverkiezing
verkiezing waarbij één partij de andere partijen grote stemmenverliezen toebrengt
2
preformateur
politicus die na de informateur de formatie van een regering moet voorbereiden
3
verduidelijker
politicus die de standpunten van de onderhandelende partijen moet verduidelijken, ook wel clarificateur
Woord van het Jaar 2011
1
stoeproken
roken op de stoep voor een café of restaurant, wegens het rookverbod in de horeca
2
frietrevolutie
protest in België tegen het aanslepen van de regeringsformatie
3
heen-en-weerkind
kind dat in een vechtscheiding heen en weer getrokken wordt tussen de ouders
jongerentaal
1
torenpoeper
verwijzing naar de burgemeester van Aalst, die seks had op een toren
2
bingelen
(van basisschoolleerlingen) huiswerk maken via het internet
3
ownen
verslaan, beter zijn
lifestyle
1
stoeproken
roken op de stoep voor een café of restaurant, wegens het rookverbod in de horeca
2
pippapoep
slank achterwerk zoals dat van Pippa Middleton
3
swappen
het ruilen van tweedehands goederen, m.n. kleren
sport & amusement
1
belspeldel
presentatrice van een belspelletje op tv, zo genoemd nadat het bedrog in die spelletjes uitgekomen was
2
wildbreien
het versieren van bomen en gebouwen met gebreide lappen
3
fietsostrade
snelweg voor fietsers
economie
1
citroenloopbaan
loopbaan in de vorm van een citroen (weinig kans op werk in het begin, hoge werkdruk in de actieve jaren, weinig kans op werk vanaf middelbare leeftijd), waarbij de werknemers uitgeperst worden tussen hun 30e en 45e levensjaar
2
restbank
wat overblijft van een bank na de ontmanteling, doorgaans de ‘bad bank’
3
letsen
uitwisselen van goederen en diensten volgens de principes van LETS (Local Exchange and Trading System)
politiek
1
frietrevolutie
protest in België tegen het aanslepen van de regeringsformatie
2
obesitasregering
regering met (te) veel partijen
3
vlinderakkoord
(gedeeltelijk) regeerakkoord bereikt door formateur Elio Di Rupo, die vaak een vlinderdasje draagt
Woord van het Jaar 2012
1
frietchinees
Aziatische frituurhouder
2
miserietaks
(smalend) belasting die bij een scheiding of een erfenis betaald moet worden om een mede-eigenaar van een onroerend goed (bv. woning) uit te kopen
3
anticoalitie
coalitie die tegen een bepaalde partij gevormd wordt
jongerentaal
1
yolo
you only live once, gezegd als excuus als je iets leuks gaat doen, bv. uitgaan in plaats van huiswerk maken [Engels, ontleend aan de passage ‘You only live once: that's the motto, nigga, YOLO’ uit de hitsingle The Motto van de Canadese hiphopper Drake]
2
trollen
berichten plaatsen op internetfora om voorspelbare woede, scheldreacties e.d. uit te lokken
3
weblief
geliefde die je via het internet, m.n. een datingsite, hebt leren kennen
lifestyle
1
wrijftelefoon
telefoon of smartphone met een touchscreen
2
spiegelvasten
lange tijd niet in de spiegel kijken, met het doel het zelfvertrouwen te vergroten
3
zijdecolleté
op een decolleté lijkende, laag uitgesneden zijkant van een jurk, waardoor een deel van de zijkant en onderkant van de borsten te zien is
sport & amusement
1
gangnamstijl
dansstijl waarbij men een ruiter imiteert en met het hele lichaam bouncet op hiphopmuziek [genoemd naar de hit Gangnam style van de Koreaanse hiphopartiest PSY]
2
betaalpolitie
politie die tegen betaling door de organisatoren wordt ingezet bij grote evenementen, zoals sportwedstrijden en festivals
3
daumscore
1-0 of 0-1 [genoemd naar voormalig Club Brugge-trainer Christoph Daum]
economie
1
sjoemelstroom
elektriciteit die door energiebedrijven als groene stroom wordt aangeboden, maar in feite grijze stroom is die vergroend is door de aankoop van duurzaamheidscertificaten van bv. waterkrachtcentrales in het buitenland
2
crisisportemonnee
portemonnee die geen grote uitgaven toelaat als gevolg van een economische crisis, gebruikt als metafoor voor een beperkt budget
3
consudelen
minder consumeren door met elkaar te delen
politiek
1
foefelakkoord
akkoord tussen werkgevers en vertegenwoordigers van werknemers (vakbonden) om geen sociale verkiezingen te organiseren
2
kartelslet
(minachtend) kartelpartij, d.w.z. politieke partij die met een andere partij een tijdelijk politiek verbond sluit
3
zonderwoordenjournalistiek
journalistiek die zelfcensuur pleegt door een courant woord uit te bannen terwijl er nog geen goed alternatief voor bestaat [bedacht door communicatiekundige Leon Neels in reactie op het afschaffen van het woord allochtoon door De Morgen]
Woord van het Jaar 2013
1
selfie
fotografisch zelfportret, vaak gemaakt met de camera op armlengte en gepubliceerd op een sociaalnetwerksite
2
belbos
bos aangelegd met de financiële opbrengst van gerecycleerd materiaal uit ingezamelde mobiele telefoons
3
geefkast
kast op een publiek toegankelijke plaats, waarin men spullen kan achterlaten die anderen gratis mogen meenemen
jongerentaal
1
swag
cool
2
phubben
het onbeschoft behandelen van anderen door in gezelschap, m.n. tijdens een gesprek, geregeld op de smartphone te kijken, berichten te versturen e.d.
3
batsen
geslachtsgemeenschap hebben, m.n. wanneer men dronken is
lifestyle
1
duckface
selfie met getuite lippen, als een eendensnavel
2
pop-uprestaurant
tijdelijk trendy restaurant op een bijzondere locatie
3
samentuin
gemeenschappelijke tuin voor biologisch tuinieren
sport & amusement
1
wist-je-datje
weetje
2
thibauting
tijdelijke internethype waarbij mensen foto's van zichzelf publiceren, waarop ze een redding uitvoeren zoals de Belgische doelman Thibaut Courtois
3
duiveluitdaging
opdracht gegeven aan de supporters van de Rode Duivels in de voorronde van de Wereldbeker
economie
1
vrijwilligen
als vrijwilliger werken
2
herstelregering
regering die voorrang geeft aan het sociaal-economisch herstel
3
bitcoinmiljonair
iemand die (virtueel) miljonair is geworden dankzij de explosieve waardestijging van de internetvaluta bitcoin
politiek
1
loketjanet
balieambtenaar die zijn geaardheid bekendmaakt door middel van een regenboog-T-shirt
2
Syriëstrijder
islamitische jongere die in Syrië gaat vechten
3
fantoomprovocateur
iemand die provocatie oproept over onbestaande zaken of verschijnselen
Woord van het Jaar 2014
1
flitsmarathon
politieactie waarbij de hele dag intensief geflitst wordt
2
boterhammentaks
vergoeding voor het toezicht houden op kinderen die 's middags op school blijven eten
3
kamikazecoalitie
regeringscoalitie die volgens de gebruikers van de term gedoemd is te mislukken
jongerentaal
1
onesie
ruimzittend, uit één deel bestaand huis- of pyjamapak dat alleen hoofd, handen en voeten vrijlaat, gewoonlijk met een ritssluiting aan de voorkant, soms met een capuchon
2
ragequitten
woedend een (online)spel verlaten, bv. omdat men op het punt staat te verliezen
3
schelfie
langs of op de Schelde gemaakte selfie
lifestyle
1
overschotdoos
doggybag
2
ijsemmeruitdaging
uitdaging om een ijsdouche te nemen en ten bewijze hiervan een foto te publiceren op de sociale media, met als doel aandacht te vestigen op de spierziekte ALS, waarvan men tevens de bestrijding ondersteunt, bv. door middel van een donatie
3
spornoseksueel
moderne (heteroseksuele) man die sterk gericht is op het verkrijgen en onderhouden van een aantrekkelijk lichaam en daarom veel sport beoefent
sport & amusement
1
loomen
(gekleurde elastiekjes) m.b.v. een soort haaknaald op een weefbord aan elkaar knopen tot een armband of een ander object
2
terreurclown
iemand die verkleed en geschminkt als clown de straat op gaat om voorbijgangers angst aan te jagen, lastig te vallen of te beroven
3
spiegelsok
hoes om de zijspiegel van een auto, m.n. in de nationale kleuren tijdens het WK voetbal
economie
1
perenboycot
het niet meer invoeren van peren (door Rusland) als pressiemaatregel
2
brown-out
het bewust uitschakelen van de stroom in een bepaald gebied om een algemene stroomuitval te voorkomen
3
salariswagen
bedrijfsauto verstrekt aan een werknemer die deze niet per se nodig heeft voor het verrichten van zijn werkzaamheden, beschouwd als een beloning in natura
politiek
1
Maggie-effect
effect dat bij verkiezingen het verlies voor een traditionele partij beperkt blijft dankzij de monsterscore van een enkele bewindspersoon (naar de Vlaamse politica Maggie De Block)
2
knuffelmagistraat
parketmedewerker die knuffeldiefstallen onderzoekt
3
ebolacoördinator
iemand die namens de regering de maatregelen tegen ebola coördineert
Woord van het Jaar 2015
1
kraamkost
maaltijd als cadeau voor een pasbevallen moeder en haar gezin
2
sjoemelsoftware
software om de testresultaten van een apparaat positief te beïnvloeden, m.n. zulke software die in auto's wordt gebruikt om de CO2-uitstoot gunstiger voor te stellen
3
kibbelkabinet
regering waarvan de coalitiepartners onderling ruziemaken
jongerentaal
1
tinderellasyndroom
verschijnsel dat men zo afhankelijk is geworden van datingapps, zoals Tinder, dat men niet meer goed in staat is in real life te flirten en te daten (woordspeling van Tinder en Cinderella (Assepoester))
2
smombie
iemand die op straat geen oog heeft voor iets anders dan wat op het schermpje van zijn smartphone te zien is (samentrekking van smartphone en zombie)
3
smexy
intelligent en beschikkend over sexappeal (porte-manteauwoord van smart en sexy)
lifestyle
1
restorestje
doggybag
2
stoofvlees-frietdag
dag waarop massaal stoofvlees met frieten wordt klaargemaakt
3
sjoemelvis
goedkope vis die frauduleus in plaats van duurdere vis wordt geserveerd in restaurants
sport & amusement
1
pauzeknopreclame
reclame die verschijnt wanneer men op de pauzeknop van een digibox drukt
2
internetdiploma
verplicht diploma dat scholieren in het basisonderwijs moeten behalen om veilig van het internet gebruik te kunnen maken
3
ouderdomssimulatiepak
pak waarmee de drager het effect van veroudering op het lichaam kan voelen
economie
1
agreekment
woordspelige naam voor het akkoord dat de EU met Griekenland heeft gesloten
2
hospitawonen
het inwonen van een alleenstaande bij een gezin, dat één kamer mag verhuren
3
plasmasteen
hard materiaal dat van afval gemaakt wordt en bv. als bouwmateriaal gebruikt kan worden
politiek
1
bed-bad-broodregeling
regeling waarbij vluchtelingen alleen een bed, bad en brood krijgen
2
islamrealisme
realistische, niet-vergoelijkende houding tegenover de islam
3
meeuwenpatrouille
team dat door meeuwen veroorzaakte overlast moet beperken
Woord van het Jaar 2016
1
samsonseks
seks terwijl de kinderen naar de televisie kijken (genoemd naar het kinderprogramma 'Samson en Gert')
2
betonstop
beëindiging van het betonneren en volbouwen van de open ruimte
3
pokémonterreur
overlast die spelers van het spel Pokémon Go veroorzaken
jongerentaal
1
kotkilo's
kilo's die kotstudenten bijkomen door ongezonde voeding
2
dab
dansmove waarbij je je neus naar de binnenkant van je gebogen arm brengt terwijl je je andere arm zijdelings omhoogsteekt
3
bottleflip
het opgooien van een (deels) gevulde fles met de bedoeling die rechtop te laten landen
lifestyle
1
tabletnek
pijnlijke nek als gevolg van langdurig tabletgebruik
2
ploftelefoon
ontploffende mobiele telefoon
3
koekoeksgraad
percentage buitenechtelijke kinderen in een generatie
sport & amusement
1
benefietvriend
vriend(in) met wie iemand seks heeft, maar geen emotionele relatie (leenvertaling van 'friend with benefits')
2
digibesitas
dwangmatig en overmatig gebruik van digitale media
3
bankroetlama
lama die, wanneer hij werd gevangen, tot het bankroet van de speler leidde (in het tv-programma 'De Mol')
economie
1
brexitschade
economische schade als gevolg van de Brexit
2
kakapipikapitalisme
kapitalisme waarbij beide ouders kostwinner moeten zijn om rond te komen en geen tijd meer hebben om hun kinderen zindelijk te maken voor die naar school gaan
3
dampwinkel
winkel die producten voor e-roken verkoopt
politiek
1
pietenpact
afspraak tussen overheden, maatschappelijke organisaties en de media om het verschijnsel Zwarte Piet te ontdoen van (vermeende) raciale stereotyperingen
2
zich trumperen
zich vergissen (naar het Franse ww. 'se tromper', verwijzend naar de toekomstige Amerikaanse president Donald Trump)
3
kabbelkabinet
regering die door interne onenigheid alleen maar voortkabbelt en geen beleidsbeslissingen meer neemt
Woord van het Jaar 2017
1
koesterkoffer
koffer met tastbare herinneringen om een jong gezin te steunen na het verlies van een kindje
2
fipronilei
met het pesticide fipronil besmet ei
3
metoo-verhaal
publieke getuigenis, m.n. op een van de sociale media, van een slachtoffer van seksueel grensoverschrijdend gedrag
jongerentaal
1
framilie
benaming voor vrienden die je zo goed kent dat het voelt alsof ze familie zijn (ontleend aan het Engelse framily, een porte-manteauwoord van friends en family)
2
fidgetspinner
op een tol lijkend speeltje dat je in je hand laat draaien, bedoeld om stress te voorkomen of te bestrijden
3
skeer
1. blut; 2. eigenaardig
lifestyle
1
sugardaddy
welgestelde oudere man die een jonge vrouw of man geschenken of geld geeft in ruil voor gezelschap en/of seks
2
regenboogtaal
genderneutrale taal, bv. in de aanspreking van personen
3
bijenrestaurant
tuin waar bijen veel stuifmeel kunnen vinden
sport & amusement
1
magneetvissen
metalen voorwerpen opvissen uit het water met behulp van een sterke magneet
2
rolkoffertoerisme
kortstondig verblijfstoerisme in particuliere woningen in grote steden, waar toeristen zich met rolkoffers aan de hand verplaatsen tussen het station en hun tijdelijke verblijf
3
bieryoga
yoga beoefenen terwijl men bier drinkt
economie
1
sjoemelsigaret
sigaret met onzichtbare ventilatiegaatjes in het filter, waardoor de roker meer schadelijke stoffen binnenkrijgt dan de fabrikant vermeldt
2
influencer
iem. die, bv. via sociale media, invloed uitoefent op een bepaalde doelgroep
3
siliconenfile
file ontstaan doordat vloeibaar silicone op de weg terechtgekomen was
politiek
1
alternatief feit
(eufemisme) onwaarheid, leugen
2
islamsafari
tocht door de Brusselse gemeente Molenbeek, georganiseerd door de politici Filip Dewinter en Geert Wilders
3
paaitaks
compensatie die moet worden geleverd om een vergunning of toestemming te krijgen
Woord van het Jaar 2018
1
moordstrookje
fietspad dat vlak langs een weg ligt en daardoor zeer gevaarlijk is
2
mangomoment
geluksmoment dat een ernstig zieke patiënt beleeft door een ogenschijnlijk onbeduidende, niet-medische handeling of opmerking van een arts, zorgverlener, mantelzorger e.d. tijdens normale zorgactiviteiten, de metafoor verwijst naar een fragment uit een VRT-programma waarin een patiënte een moment van geluk beleeft aan de mango die de presentatrice voor haar meebrengt
3
groeipakket
kinderbijslag
Woord van het Jaar 2019
1
winkelhieren
bij lokale bedrijven en winkels kopen
2
klimaatspijbelaar
leerling die spijbelt van school om de politiek te attenderen op de klimaatproblematiek
3
egelwegel
doorgang voor egels tussen twee tuinen
Woord van het Jaar 2020
1
knuffelcontact
persoon, buiten de eventuele leden van je gezin, met wie je nauw (fysiek) contact mag hebben, m.n. tijdens de coronacrisis
2
covidioot
scheldwoord voor iemand die de maatregelen tegen de verspreiding van COVID-19 volstrekt negeert
3
hoestschaamte
schaamte die iemand ervaart als hij hoest in het gezelschap van anderen, die weleens zouden kunnen denken dat hij een ziekte heeft en anderen kan besmetten
Woord van het Jaar 2021
1
knaldrang
sterk verlangen om uit de bol te gaan
2
tegelwippen
tegels bij het huis vervangen door groen
3
boosterprik
herhaalde injectie van een vaccin ter versterking van de immuniteit tegen een besmettelijke ziekte, synoniem boosterinjectie, boostershot, boostervaccinatie
Woord van het Jaar 2022
1
klimaatklever
activist die zich aan een object van symbolische waarde vastplakt om de aandacht van het publiek te vestigen op de klimaatproblematiek
2
concentratiecrisis
afname van of gebrek aan concentratie, doordat iem. voortdurend wordt afgeleid door anderen of door technologische producten als smartphones
3
energietoerisme
het reizen naar een warm land (in de winter) om de hoge energieprijzen in het eigen land te ontvluchten
Woord van het Jaar 2023
1
graaiflatie
(de) inflatie die wordt aangewakkerd door ondernemingen die de kostenstijging van grondstoffen, productiemiddelen en arbeid volledig of bovenmatig doorberekenen aan de consument om hun winst op peil te houden of te verhogen
onder invloed van Engels greedflation, gevormd van graaien [zichzelf verrijken] + inflatie
2
pyjamatoerist
(de; m/v/x) toerist die enige tijd ergens verblijft
3
bullebakbaas
(de; m/v/x) leidinggevende die ondergeschikten afblaft, kleineert en manipuleert en daardoor een onveilige werkomgeving creëert
Ook dit jaar is er weer de verkiezing van het Kinderwoord van het jaar 2024. Lees meer hierover op de website van Ketnet.
De Woord van het Jaarverkiezing 2024 wordt in België georganiseerd door Van Dale Uitgevers en de VRT. Van Dale organiseert in Nederland een gelijkaardige verkiezing.
